Parkinson; santral sinir sistemini özellikle de hareketlerimizi yöneten motor sistemi ilgilendiren, dejeneratif ve progresif (ilerleyici) bir hastalıktır.
Parkinson Hastalığında DatSCAN
Hastalık bulguları yavaş ortaya çıkar. Üç ana bulgu vardır.
Bu 3 bulgu ‘Parkinsonizm’ veya ‘Parkinsonian Sendrom’ olarak adlandırılır.
Hastalık ilerledikçe hareket sisteminde yaşanan problemlere pek çok düşünsel ve davranışsal değişikliklerde eşlik eder.
Orta beyin bölgesinde bulunan, substantia nigra adı verilen ve Dopamin üretiminden sorumlu olan sinir hücrelerinin kaybı Parkinson hastalığına neden olmaktadır. Bu kaybın gerçek sebebi tam olarak bilinmemekle birlikte sinir hücrelerinde ‘Lewy Body’ adı verilen protein yapısındaki moleküllerin birikimi hastalığın oluşumuna neden olmaktadır.
Dopamin vücut hareketlerinin düzenlenmesinde regülatör rolü oynayan ve nörotransmitter adı verilen kimyasal bir maddedir. Dopamin üretiminin azalması Parkinson hastalığının pek çok bulgusunun oluşumundan sorumludur.
Dopamin üreten sinir hücrelerindeki azalmanın gerçek sebebi bilinmemektedir. Pek çok uzman genetik ve çevresel faktörlerin sebep olduğunu düşünmektedir. Ailesinde Parkinson Hastalığı olduğu bilinen bireylerin etkilenme oranı daha yüksektir.
Pestisid dediğimiz haşere ilaçları ile temas ve kafa travması riski artırmaktadır. Sigara ve kahve ve/veya çay içiminin ise riski düşündürdüğü bilinmektedir.
Parkinson hastalığının her 500 kişiden 1’de görüldüğü bilinmektedir. Hastaların çoğu 50 yaş üzerindedir, sadece 20 hastadan 1’i 40 yaş altındadır.
Erkeklerde kadınlardan daha fazla görülmektedir.
Birçok olguda Parkinsonizm’ in klinik tanısı, ek testlere gerek kalmadan, kolayca konulabilmektedir. Sinir sisteminin görüntülenmesi amacıyla kullanılan testler bu bulgulara sebep verebilecek diğer hastalıkları ayırt etmek içindir.
Orta beyindeki yapısal değişiklikler ve anormallikler transkranial utrasonografi ya da difüzyon ağırlıklı MRI ile gösterilebilinir. Striatal dopamin terminallerindeki fonksiyon kaybı ise PET veya SPECT incelemeleri ile görüntülenebilir.
Klasik bir Parkinson hastasında transkranial USG ile striatal hiperekojenite ve difüzyon ağırlıklı MRI ile nükleus Putamende artmış difüzyon, FDG PET/BT’de lentiform nucleusta azalmış glukoz metabolizması gösterilmiştir.
DaTscan, dopaminerjik nigro-striatal yol dejenerasyonunu saptanması ve esansiyel tremorlu hastaların presinaptik Parkinson sendromlu (klasik Parkinsonlu) hastalardan ayırt edilmesine izin vermesinin yanı sıra bazı parkinsonizm nedenlerini ayırt etmek için de iyi bir tanı yöntemidir İnkomplet sendrom veya birden fazla durumun eş zamanlı örtüşmesi varlığında DaTscan görüntülemesi tanısal doğruluğu arttırmaktadır.
DaTscan, diğer adları ile 123I-Iyoflupan ya da feniltropan, bir serotonin-norepinefrin-dopamin geri alım inhibitörüdür (SNDRI) ve 2000 yılında EMA tarafından Avrupa’da, 2011 yılında FDA tarafından A.B.D.’de, Parkinson sendromlu hastalarda kullanılmak üzere onaylanmıştır. DaTscan, dopaminerjik presinaptik membranda bulunan ve bir transmembran proteini olan dopamin taşıyıcılarının (DaT) yerini ve konsantrasyonunu göstermede kullanılır.
DaTscan yalnızca teşhis amaçlı uygulanmakta olup, beynin arka striatum bölgesindeki (kaudat nukleus ve putamen) dopamin içeren sinir hücrelerini görüntülemede kullanılmaktadır
DaTscan, yetişkin hastalarda, aşağıdaki durumların teşhisinde yardımcı olmak için, bir Nükleer Tıp incelemesi olan SPECT (tek foton emisyonlu bilgisayarlı tomografisi) tekniği ile beyindeki striatal dopamin taşıyıcılarının (“transporter”) noninvazif olarak görüntülemesinde kullanılır:
(SNM Practice Guideline for Dopamine Transporter Imaging with 123I-Ioflupane SPECT 1.0)
İncelemeye bağlı ciddi bir yan etki rapor edilmemiştir. Bununla birlikte, hafif-orta şiddette baş ağrısı, bulantı, baş dönmesi, ağız kuruluğu veya baş dönmesi bazı olgularda görülebilmektedir. Diğer yandan döküntü ve kaşıntı şeklindeki aşırı duyarlılık reaksiyonları ise kendiliğinden yada kortikosteroid / antihistaminiklerin uygulanması sonrasında düzelmektedir.
DaTscan çok az miktarda iyoflupan içerdiğinden, iyoflupana ait farmakolojik bir etki beklenmemektedir.
(SNM Practice Guideline for Dopamine Transporter Imaging with 123I-Ioflupane SPECT 1.0)
| İlaç | Test öncesi kesilecek gün sayısı |
| Amfetamin | 7 |
| Amfebutamon | 8 |
| Benzatropin | 5 |
| Buproprion | 8 |
| Kokain | 2 |
| Deksamfetamin | 7 |
| Efedrin ve Psödoefedrin | 1 |
| Mazindol | 3 |
| Metilamfetamin | 3 |
| Metilfenidat | 2 |
| Modafinil | 3 |
| Fentermine | 14 |
DaTscan, 123I-Iyoflupan aktif maddesini içeren, intravenöz (damar yolu ile) enjeksiyona hazır bir radyofarmasötiktir. Tipik olarak 185 MBq (5 mCi)’dır. Damar yolu aracılığıyla, yavaş intravenöz enjeksiyon şeklinde (20 saniyeden daha uzun bir sürede) uygulanır.
SPECT görüntülemesine, DaTscan enjeksiyonundan 3-6 saat sonra başlanır ve görüntüleme işlemi yaklaşık 30 dakika sürer.
Erken dönem hastalarda tedaviye ihtiyaç yoktur ancak düzenli doktor kontrolünde olunması ve durumun yakından takip edilmesi gereklidir.
Parkinson hastalığının kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Tedavi daha çok ana bulguları hafifletilmesini ve yaşam süresince hayat kalitesinin artırılmasını sağlar.
İlk tedavi Anti parkinsonian ilaçlar levodopa (L-DOPA) ile yapılır eğer tedavi başarısı düşük olur ise (hastalık bulguları ilerler, nöron kaybı devam eder) dopamin agonistleri ile tedavi devreye girer. Tedavinin etkin olmaması istemsiz hareketlerde artış ile kendini gösterir. Diyet ve rehabilitasyon semptomların düzelmesine katkı sağlayabilir. Derin beyin stimülasyonu için cerrahi olarak yerleştirilen mikro elektrotlar ilaçların etki etmediği ciddi hastalık bulguları olan gruplarda uygulanmaktadır.
Destekleyici tedaviler; fizyoterapi, iş terapisidir.
