Bazal Hücreli Karsinom Nedir?
Bazal hücreli karsinom, bir cilt kanseri türüdür. BHK olarak kısaltılır. Deride bulunan eski hücrelerin ölmesiyle onların yerine yenilerini üreten, bazal hücre olarak adlandırılan hücre tipinde başlar.
BHKfarklı şekillerde olabilmekle birlikte sıklıkla ciltte hafif şeffaf bir yumru olarak belirir. Baş ve boyun gibi güneşe maruz kalan alanlarda daha sık görülür.
Bazal hücreli kar sinomların birçoğuna uzun süreli ultraviole (UV) ışın maruziyetinin sebep olduğu düşünülmektedir. Güneşten korunmak ve güneş kremi kullanmak, bazal hücreli karsinomdan korunmaya yardımcı olabilir.
Bazal hücreli karsinom belirtileri nelerdir?
BHK genellikle vücudun baş ve boyun gibi güneşe maruz kalan bölgelerinde oluşur. Nadiren de genital bölgeler gibi güneşten korunmuş kısımlarda oluşabilir.
Bazal hücreli karsinom, bir şişlik veya geçmeyen bir yara gibi deri değişiklikleri şeklinde ortaya çıkar. Bu deri değişiklikleri (lezyonlar) genellikle aşağıdaki özelliklerden birine sahiptir:
- İnci beyazı, ten rengi veya pembe, yarı saydam bir şişlik. İnce kan damarları sıklıkla görülür. Koyu ten rengine sahip kişilerde lezyon daha koyu olabilir ancak yine de yarı saydamdır. Bazal hücreli karsinomların en yaygın türü lezyonun kulaklarda ve yüzde oluşmasıdır. Lezyon yırtılabilir, kanayabilir ve kabuklaşabilir.
- Kahverengi, siyah, mavi bir lezyon ya da koyu noktalı bir lezyon. Hafifçe kabarık ve yarı saydam kenarlıdır.
- Kenarları kabarık, yassı, pulsu, kırmızı parçalar. Daha çok sırt ve göğüste yaygındır. Zamanla oldukça genişleyebilir.
- Beyaz, mumsu, yara benzeri ve temiz sınırları olmayan lezyonlar. Morfeiform bazal hücreli karsinom olarak adlandırılan ve en az yaygın olan türdür.
Ne zaman doktora görünmeli?
Cildinizde yeni bir şişlik, eski bir şişlikte değişiklik veya tekrarlayan yara gibi farklı bir durum beliriyorsa doktorunuzdan randevu alın.
Bazal hücreli karsinom sebepleri nelerdir?
Bazal hücreli karsinom, derideki bazal hücrelerin DNA’sında bir mutasyon meydana geldiğinde oluşur.
Bazal hücreler derinin en dış katmanı olan epidermisin altında bulunur ve yeni deri hücreleri üretirler. Yeni bir deri hücresi üretildiğinde eski hücreler cilt yüzeyine itilir ve orada ölüp dökülürler.
Yeni deri hücrelerinin oluşması süreci bazal hücrelerin DNA’sı tarafından kontrol edilir. DNA, hücreye ne yapması gerektiğini anlatan bilgileri içerir. Mutasyonlar ise bazal hücrelere hızlıca bölünmelerini ve normalde ölmeleri gereken zamanda yaşamaya devam etmelerini söyler. Sonuç olarak biriken anormal hücreler kanserli bir tümör haline gelebilir ve bu durum ciltte bir lezyon olarak görünür.
UV ışınlar ve diğer sebepler
Bazal hücrelerdeki DNA’da oluşan hasarın çoğunun güneşten ve solaryumdan gelen UV ışınların bir sonucu olduğu düşünülmektedir. Ancak güneşe maruz kalmayan bölgelerdeki deri kanserleri bu yöntemle açıklanamaz. BHK riski ve gelişimi diğer faktörlerden de etkilenebilir ve bazı vakalarda kesin sebep tam olarak bilinemeyebilir.
Risk faktörleri nelerdir?
Bazal hücreli karsinom riskini artıran faktörler:
- Kronik güneş maruziyeti. Güneş altında veya solaryumda uzun süre vakit geçirmek bazal hücreli karsinom riskini artırır. Eğer güneşli ve rakımı yüksek bir yerde yaşıyorsanız bu iki durum da UV ışınlarına maruziyetinizi artırdığından daha yüksek risk altında olursunuz. Ayrıca ciddi güneş yanıkları da riski artırır.
- Akne veya diğer cilt durumlarını tedavi etmede kullanılan radyoterapi, uygulandığı bölgede bazal hücreli karsinom gelişimi riskini artırır.
- Açık ten. Çilli, kolay yanan, açık ten rengine sahip, kızıl veya sarı saçlı, renkli gözlü kişilerde bazal hücreli karsinom riski daha yüksektir.
- İleri yaş. Bazal hücreli karsinomun gelişmesi on yıllar aldığından genellikle daha geç yaştaki yetişkinlerde görülür. Ayrıca daha genç yetişkinleri de etkileyebilir ve hatta 20’lerindeki ve 30’larındaki kişilerde görülme sıklığı artmaktadır.
- Kişisel veya ailesel kanser öyküsü. Eğer bir veya birkaç kez bazal hücreli karsinomunuz olduysa yeniden yakalanma ihtimaliniz yüksektir. Eğer ailenizde deri kanseri geçmişi varsa BHK yakalanma ihtimaliniz artmıştır.
- Bağışıklığı baskılayan ilaçlar. Organ nakillerinden sonra verilen doku reddini önleyen ilaçlarda olduğu gibi bağışıklık sistemini baskılayıcı bir ilaç alıyorsanız deri kanseri riskinizi anlamlı bir ölçüde artırmış olursunuz.
- Arsenik maruziyeti. Arsenik çevrede bolca bulunan toksik bir metaldir ve bazal hücreli karsinom ile birlikte diğer kanser türlerinin de riskini artırır. Doğada bulunduğundan herkeste bir miktar arsenik maruziyeti vardır. Ancak kirli suları içenler veya arsenik ile çalışanlar gibi bazı kişilerde maruziyet daha fazladır.
- Deri kanserine sebep olan kalıtsal sendromlar. Bazal hücreli nevus sendromu (Gorlin-Goltz sendromu) ve kseroderma pigmentosum gibi belli nadir genetik hastalıklar bazal hücreli karsinom riskini artırır.
Bazal Hücreli Karsinom
Komplikasyonlar nelerdir?
Bazal hücreli karsinomun komplikasyonları şunlardır:
- Tekrarlama riski. Bazal hücreli karsinomlar başarılı tedaviler sonrasında dahi sıkça tekrarlar.
- Diğer deri kanseri türlerinin riskinde artış. BHK hikayesi, skuamoz hücreli karsinom gibi diğer deri kanserlerine yakalanma riskini artırır.
- Kanserin deriden yayılması. Nadiren de olsa bazal hücreli karsinom, çevredeki lenf düğümlerine veya kemikler ve akciğer gibi vücudun diğer kısımlarına yayılabilir (metastaz).
Korunma yolları nelerdir?
Bazal hücreli karsinom riskini azaltmak için şunları yapabilirsiniz:
- Gün ortasında güneşten kaçının. Birçok yerde güneş ışınları sabah 10 ile öğleden sonra 2 arasında en güçlüdür. Kış mevsiminde veya bulutlu günlerde dahi dışarıda yapacağınız aktiviteleri bu saatlerin dışında planlayın.
- Yıl boyu güneş koruyucu kullanın. Bulutlu günlerde bile en az 30 faktörlük geniş spektrumlu bir güneş kremi kullanın. Kremi cömert kullanın ve her iki saatte bir yenileyin. Eğer yüzüyor veya terliyorsanız daha sık yenilemelisiniz.
- Koruyucu kıyafetler giyin. Cildinizi koyu ve sıkı dokunmuş, kolları ve bacakları kaplayan bir kıyafet ile örtün. Geniş kenarlı bir şapka kullanın.
Ayrıca bazı markalar koruyucu kıyafetler de satmaktadır. Dermatoloji uzmanınız uygun bir markayı önerebilir. Güneş gözlüklerini de unutmayın. UV ışınların her iki tipini de (UVA ve UVB) engelleyenleri araştırın.
- Solaryumdan uzak durun. Solaryum UV ışınlar yayarak deri kanseri riskini artırır.
- Cildinizi düzenli kontrol edin ve değişiklikleri doktorunuza bildirin. Cildinizi yeni büyümeler veya var olan benlerdeki değişiklikler, çiller, şişlikler ve doğum izleri açısından sıkça değerlendirin. Ayna yardımı ile yüzünüzü, boynunuzu, kulaklarınızı ve kafa derinizi de kontrol edin.
Göğsünüzü ve gövdenizi, kolların üst ve alt yüzlerini ve ellerinizi inceleyin. Bacakların ve ayakların ön ve arkalarını ayak tabanları ve parmak araları da dahil olmak üzere inceleyin. Ayrıca genital bölgeleri ve kalça bölgesini de kontrol edin.
Bazal hücreli karsinom tanı nasıl koyulur?
Doktorunuz veya bir cilt uzmanı, cildinizdeki herhangi bir değişikliği değerlendirmek üzere tıbbi öykünüzü alacak ve sizi muayene edecektir.
Hikaye ve genel muayene
Doktorunuz genel bir fizik muayene yapacak ve tıbbi öykünüz ile ilgili, deri değişiklikleri veya deneyimlediğiniz diğer herhangi bir belirti ya da bulgu gibi sorular soracaktır.
Sorular şunlar olabilir:
- Lezyonu ne zaman fark ettiniz?
- Fark ettiğiniz andan itibaren değişti mi?
- Ağrılı mı?
- Sizi endişelendiren herhangi başka bir lezyon var mı?
- Deri kanseri geçmişiniz var mı?
- Ailenizde herhangi birinde deri kanseri öyküsü var mı? Varsa türü nedir?
- Güneş kremi kullanmak veya gün ortasında güneşten korunmak gibi önlemler alıyor musunuz?
- Düzenli olarak cildinizi kendi kendinize inceler misiniz?
Cilt muayenesi
Doktorunuz derinizde yalnızca şüpheli olan alanı incelemeyecek, vücudun kalan kısımlarını da değerlendirecektir.
Test amaçlı deri örneği
Doktorunuz laboratuvar testleri için lezyondan küçük bir örnek alınmasını içeren bir deri biyopsisi yapabilir. Bu sayede deri kanseri olup olmadığınız ve eğer kanser var ise türü nedir gibi sorulara cevap bulacaksınız. Hangi deri biyopsisi türünün uygulanacağı lezyonun şekli ve boyutuna göre değişecektir.
Bazal hücreli karsinom tedavisi
Bazal hücreli karsinomun tedavisinde amaç kanserin tamamen çıkarılmasıdır. Sizin için hangi tedavinin en uygun olduğu kanserinizin türüne, konumuna ve boyutuna göre değişeceği gibi kişisel tercihleriniz ve takip kontrollerini yapabilme durumunuz da önemlidir. Ayrıca tedavi seçenekleri, kanserin ilk kez oluşan mı yoksa tekrarlayan bir kanser mi olduğuna göre de değişiklik gösterir.
Bazal hücreli karsinom cerrahi tedavisi
BHK genellikle kanserin ve çevresindeki sağlıklı dokunun bir kısmının çıkarılması amaçlı cerrahi ile tedavi edilir.
Seçenekler şunlar olabilir:
Cerrahi Eksizyon
Bu yöntemde doktorunuz kanserli lezyonlu ve onu çevreleyen sağlıklı derinin bir kısmını çıkarır. Bu sağlıklı doku sınırı mikroskop altında incelenerek, hiçbir kanser hücresi içermediğine emin olunur.
Tekrarlama ihtimali daha az olan sırt, göğüs, eller ve ayaklardaki bazal hücreli karsinomlarda, eksizyon önerilebilir.
Mohs Cerrahisi
Mohs cerrahisi esnasında doktorunuz kanseri tabaka tabaka çıkarır ve hiç anormal hücre kalmayana dek her bir katman mikroskop altında incelenir. Bu yöntem cerrahın tüm tümörün çıkarıldığından emin olmasına ve sağlıklı dokudan aşırı miktarda alınmasına gerek kalmamasına olanak tanır.
Mohs cerrahisi; büyük, ciltte derine yayılan veya yüzde yerleşen türler gibi tekrarlama riski yüksek olan bazal hücreli karsinomlarda önerilebilir.
Diğer tedaviler
Hastanın cerrahiye uygun olmaması veya ameliyat olmak istememesi gibi belirli durumlarda, listenen farklı tedaviler önerilebilir:
- Kürtaj elektrodikasyonu (C ve E). Bu tedavi, cilt kanserinin yüzeyinin bir kazıma aparatı ile kaldırılması ve kanserin temel hücrelerinin elektrikli bir iğne ile koterize edilmesi işlemidir.
Sırt, göğüs, el ve ayaklar gibi küçük ve tekrarlama olasılığı daha az olan bazal hücreli karsinomlarda bir tedavi seçeneği olabilir.
- Radyoterapi kanser hücrelerini öldürmek için x-ışınları veya protonlar gibi yüksek enerjili ışınları kullanır.
Radyoterapi kanserin tekrarlama tehlikesinin yüksek olduğu durumlarda cerrahi sonrası uygulanabilir. Ayrıca hasta için cerrahi seçeneği olmadığında da kullanılabilir.
- Dondurma (kriyoterapi). Bu tedavi sıvı nitrojen kullanılarak kanser hücrelerinin dondurulmasıdır. Yüzeyel deri lezyonlarının tedvavisinde bir seçenek oluşturabilir. Cilt kanserinin yüzeyinin bir kazıma aparatı ile çıkarılmasının ardından dondurma işlemi uygulanabilir.
Kriyoterapi; cerrahi seçeneği olmayan, küçük ve ince bazal hücreli karsinomların tedavisinde düşünülebilir.
- Bölgesel tedaviler. Cerrahi seçeneği olmayan, küçük ve ince bazal hücreli karsinomların tedavisinde reçete edilebilecek kremler ve merhemler düşünülebilir.
- Fotodinamik terapi. Fotodinamik terapi, yüzeyel cilt kanserlerinin tedavisinde kullanmak üzere ışığa duyarlı ilaçlar ve ışığı birleştirir. Bu tedavi esnasında cilde, kanser hücrelerini ışığa hassas hale getiren bir sıvı ilaç uygulanır. Sonrasında ise bölge, kanserli hücreleri yok edecek bir ışıkla aydınlatılır. Fotodinamik terapi cerrahi şansı olmayan vakalarda önerilebilir.
Yayılan kanserlerde tedavi
Nadiren de olsa bazal hücreli karsinom çevre lenf düğümlerine veya vücudun diğer kısımlarına yayılabilir (metastaz). Bu durumda kullanılabilecek ek tedavi yöntemleri şunlardır:
- Hedeflenmiş ilaç terapisi.
Hedeflenmiş ilaç terapileri kanser hücrelerinde var olan özel zayıflıklara odaklanır. Hedeflenmiş ilaçlar, bu zayıflıkların bloke edilmesi ile kanser hücrelerinin ölümüne sebep olabilirler.
Bazal hücreli karsinomda kullanılan hedeflenmiş ilaçlar kanserin büyümeye devam etmesine izin veren moleküler sinyalleri engeller. Diğer tedavilerden sonra veya diğer tedavilerin verilmesi mümkün olmadığında uygulanabilir.
